تعجب از تکذیب توحید (قرآن)پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از مواضع انکارآمیز مشرکان نسبت به یگانگی خداوند؛ به رغم مشاهده عظمت آفرینش و قدرت خداوند در جهان متعجب بودند. ۱ - آفرینش مخلوقات«فاستفتهم اهم اشد خلقـا ام من خلقنا انا خلقنـهم من طین لازب• بل عجبت و یسخرون. پس (از کافران ) بپرس آیا ایشان (از نظر) آفرینش سخت ترند یا کسانی که (در آسمانها) خلق کردیم ما آنان را از گلی چسبنده پدید آوردیم• بلکه عجب می‌داری و (آنها) ریشخند می‌کنند.» آنچه باعث شگفتی پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم شده بود، به قرینه آیات قبل، انکار توحید ربوبی و معاد از سوی مشرکان، به رغم مشاهده آیات الهی در طبیعت و عظمت آفرینش بود. ۲ - انکار و استهزاءاین آیات هم چنان مساله رستاخیز و مخالفت منکران لجوج را تعقیب می‌کند و به دنبال بحث گذشته از قدرت خداوند و خالق آسمان و زمین بر همه چیز می‌فرماید" از آنها بپرس آیا آفرینش و معاد آنها سخت‌تر است یا آفرینش فرشتگان و آسمانها و زمین"؟! (فاستفتهم ا هم اشد خلقا‌ام من خلقنا). آری" ما آنها را از موضوع ساده‌ای از گل چسبنده آفریده‌ایم"! (انا خلقناهم من طین لازب). گویا مشرکان که منکر معاد بودند بعد از شنیدن آیات گذشته در مورد آفرینش آسمان و زمین و فرشتگان اظهار داشتند، آفرینش ما از آن مهم‌تر است. قرآن در پاسخ آنها می‌گوید: آفرینش انسان‌ها در مقابل آفرینش زمین و آسمان پهناور و فرشتگانی که در این عوالم هستند چیز مهمی نیست؛ چراکه مبدء آفرینش انسان یک مشت خاک چسبنده بیش نبوده است. این تعبیر اشاره به این است که اگر به راستی آنها آفرینش خود را مهم‌تر و محکم‌تر از آفرینش آسمان و فرشتگان می‌دانند مطلب جدید و بی‌سابقه‌ای می‌گویند. سپس می‌افزاید: " تو از انکار آنها نسبت به معاد تعجب می‌کنی ولی آنها معاد را مسخره می‌کنند" (بل عجبت و یسخرون). تو آن قدر با قلب پاکت مساله را واضح می‌بینی که از انکار آن در شگفتی فرو می‌روی، و اما این ناپاک دلان آن قدر آن را محال می‌شمرند که به استهزا برمی‌خیزند. ۳ - متذکر نشدن کفاردر این آیات استهزایی که کفار به آیات خدا می‌کردند و پاره‌ای از سخنان ایشان که بر اساس کفر و انکار معاد می‌گفته‌اند، و ردی که از سخنان ایشان شده حکایت شده است و در رد آنان به تقریر مساله بعث پرداخته و بیان کرده که کفار در آن روز چه شدتی و چه عذاب‌های گوناگونی دارند و خداوند چگونه بندگان مخلص خود را با نعمت‌ها و کرامتهای خود گرامی می‌دارد. و نیز چگونگی بحث و جدال دوزخیان با یکدیگر را نقل می‌کند که در روز قیامت چه سخنانی بین آنان رد و بدل می‌شود. و سخنانی را هم که بین اهل بهشت با خودشان و یا با بعضی از اهل آتش رد و بدل می‌شود ذکر کرده. " بل عجبت و یسخرون و اذا ذکروا لا یذکرون" یعنی‌ای محمد ! بلکه تو از تکذیب ایشان تعجب می‌کنی که چگونه تکذیبت می‌کنند، با اینکه تو ایشان را به سوی کلمه حق می‌خوانی و تازه وقتی تعجب می‌کنی تو را در این تعجب مسخره می‌کنند و یا تو را در همین دعوت به سوی حق مسخره می‌کنند و چون به وسیله آیات داله بر توحید و دین حق، تذکر داده می‌شوند، باز متذکر نگشته و بیدار نمی‌شوند. ۴ - پانویس
۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۱۸۹، برگرفته از مقاله «تعجب از تکذیب توحید». |